πλατεία Νέας Σμύρνης – μια πόλη ανάποδα

Η κεντρική πλατεία της Ν Σμύρνης είναι αρχιτεκτονικό και πολεοδομικό αριστούργημα.

Την μελέτη και την επίβλεψη του έργου έκαναν το 1968-1971 οι αρχιτέκτονες, Γ. Λεονάρδος και Λ. Καλαβύτης.

Αν μέτρο επιτυχής επέμβασης για μια πολεοδομική παρέμβαση όπως ο σχεδιασμός της πλατείας ΝΣ, είναι ο πλούτος χρήσης του δημόσιου και ελεύθερου χώρου της πλατείας από τους ανθρώπους, τότε σίγουρα η πλατεία ΝΣ έχοντας μεγαλώσει και σμίξει γενιές γενεών, ανθρώπους με ανθρώπους, χειμώνα καλοκαίρι, έχει κερδίσει μια θέση στο πάνθεον…

Αρχιτεκτονικά η μελέτη είναι μια σύνθεση τριών φυσικών υλικών, νερό, χώμα και σίδερο. Το γυαλί φτιάχνεται από νερό και χώμα, το μπετόν από υλικά του χώματος και σίδερο. Έξι λίμνες με καταρράκτες και γέφυρες, ενοποιούνται με τις επίπεδες παραλληλόγραμμες επιφάνειες δαπέδου από μπετόν. Περιμετρικά η πλατεία περιβάλλεται με νησίδες υψηλού πρασίνου που εισδύουν στο εσωτερικό της. Ο ΓΑΛΑΞΙΑΣ το κεντρικό περίπτερο έχει γυάλινες όψεις και περιμετρική στοά. Ένα υπέροχο κτίριο προσανατολισμένο και ανοιχτό 100% στο εσωτερικό της πλατείας. Η οροφή από μπετόν έχει σχήμα ζιγκουράτ, δηλώνοντας την κεντρικότητα του ΓΑΛΑΞΙΑ στην κάτοψη της πλατείας ΝΣ. Σήμερα ως πολιτιστική αίθουσα με την ανακαίνιση του 2010 έχει μεταβληθεί σε ένα κακόγουστο κέλυφος από κλειστά παντζούρια.

Όπως φαίνεται από την φωτό μιλάμε για αποθέωση των υλικών ως αρχιτεκτονικά εργαλεία. Το δάπεδο από μπετόν είναι σχεδία που επιπλέει πάνω στο νερό.

Το υδραυλικό συνεχόμενο σύστημα κίνησης του νερού στις λίμνες ήταν πρωτοπορία για την εποχή του ενώ μέχρι σήμερα λειτουργεί ως καθρέφτης της πλατείας, παράγοντας ήχους δροσιάς και προστασίας από την βοή της πόλης.

Για το νερό ως αρχιτεκτονικό στοιχείο στην πλατεία ΝΣ καταλαβαίνουμε καλύτερα όταν το συγκρίνουμε με τα ολοκαίνουργια πολύχρωμα σιντριβάνια ντουζιέρες και τα ρυάκια της πλατείας Χρυσοστόμου Σμύρνης, καταλαβαίνουμε καλύτερα την απελπιστική κραυγή για προβολή της υποκουλτούρας της εξουσίας, ταπεινωμένη μπροστά στη γαλήνια και καθημερινή συνύπαρξη του νερού με τον άνθρωπο, όπως στην πλατεία ΝΣ.

Η πλατεία ΝΣ είναι η μόνη πλατεία στην Ελλάδα που δε χρειάζεται διευκρινιστικά τοπωνύμια ή ονόματα. Είναι απλά η πλατεία.

Η πλατεία έχει δεχτεί από δημάρχους και δημοτικές αρχές επεμβάσεις που πραγματικά βίασαν και βιάζουν το πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό μεγαλείο της.

Η φωτό είναι από τη σημερινή κατάσταση με κάποιες επισημάνσεις για τις επεμβάσεις.

Μέχρι να την πάρουμε χαμπάρι είχαν βάλει πέτρινες πεζούλες και ζαρντινιέρες παντού. Αμάθεια για το έργο και βλαχομπαρόκ έμπνευση μπορούμε εύκολα να τους προσάψουμε. Καλύψανε με ζαρντινιέρες τις κερκίδες της πλατείας (φωτό από πάνω) για να διώξουν τις κακές παρέες και να σπρώξουν τον κόσμο στα καφέ…

Ο τέως δήμαρχος Γ. Κουτελάκης το 2001 ξεκίνησε την πεζοδρόμηση των δρόμων πέριξ της πλατείας. Μια πραγματικά σημαντική κίνηση ανάπτυξης της πλατείας. Έλα όμως που η σχέση του τέως δημάρχου Κουτελάκη με την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία φτάνει μέχρι «τον γέρο με το τσιμπούκι» πάνω από την τηλεόραση.

Οι πεζόδρομοι όπως φαίνεται και στη φωτό από πάνω είναι ένα θλιβερό αρχιτεκτονικό καρναβάλι. Η πλατεία μέσα σε μια κορνίζα (πεζόδρομοι) που μόνο στα ανάκτορα του αρχιδήμαρχου Πατούλη μπορούμε να απολαύσουμε! Παρακμή μέσα στην πόλη, γύρω από τα τοίχοι….

Ο ΓΑΛΑΞΙΑΣ έμεινε για χρόνια εγκαταλελειμμένος

Τον Δεκέμβρη του 2008 (δολοφονία Α. Γρηγορόπουλου) η κατάληψη του για εννέα μήνες από αγωνιστές και αλληλέγγυους έδωσε στον ΓΑΛΑΞΙΑ τον πραγματικό δημόσιο χαρακτήρα του μέσα στην πλατεία και την πόλη της Ν Σμύρνης. Το 2010 ο τέως δήμαρχος Κουτελάκης και ο τέως και νυν αντιδήμαρχος πολιτισμού Χατζατουριάν επεμβαίνουν στο κτίριο με σκοπό «αγαθό και ταπεινό» και φτιάχνουν τον πολιτιστικό χώρο Γαλαξίας. Το κτίριο μετατρέπεται σε αίθουσα παρουσιάσεων, καταστρέφεται η περιμετρική εξωτερική στοά με τους γυάλινους τοίχους και φυσικά το πολυεπίπεδο αμφιθεατρικό εσωτερικό του. Ντύνεται με πατζούρια μεταλλικού βαρέως τύπου που βάφονται με γκράφιτι «μάνα η Σμύρνη καίγεται» και χωράει εκατό και βάλε καθήμενους. Η οροφή σε σχήμα ζιγκουράτ, όπως φαίνεται στη φωτό έχει εξωτερικά καλυφθεί-εξαφανιστεί-μουτζουρωθεί με μαύρο ασφαλτόπανο.

Μαύρη τρύπα στην πλατεία.

Σήμερα πλέον σταθερές βαριές κατασκευές, τραπεζοκαθίσματα και ομπρέλες, χιαστί καγκελάκια, καφετερίες και φαγάδικα στις όψεις των κτιρίων έχουν καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της πλατείας.

Η πλατεία Καρύλλου, που θα αναπτυσσόταν σε επαφή με την οδό 25^ης Μαρτίου είναι ένα ζωντανό παραμύθι. Δεν έγινε ποτέ! Όμως ο κόσμος έχει δικαίωμα να ζει στα όνειρα του. Στη θέση της πλατείας Καρύλλου, έγινε ένα πενταόροφο γκαράζ ιδιοκτησίας Μπόμπολα. Υπόγειο λένε… Στην ταράτσα του άχρηστου (άδειο είναι και ήταν) και τεράστιου έργου, κατασκευάστηκε μια τεράστια μπετονένια ζαρντινιέρα που προσομοιώνει σε πλατεία χωριού πέρα από τους μυθικούς Γαργαλιάννους! Αποκορύφωμα της επέμβασης το γιοφύρι της Αγίας Φωτεινής, που κατάστρεψε με την χοντράδα του την μοναδικής ομορφιάς οπτική φυγή που υπήρχε από το πρώην πάρκο του Παπά ως την εκκλησία της Αγίας Φωτεινής πάνω στο λόφο…

Η πλατεία με το βιασμό της γεννάει χρήμα.

Τι πρέπει να γίνει στην πλατεία

Η πλατεία και ο Γαλαξίας να επανέρθουν στην αρχική αρχιτεκτονική μορφή τους σύμφωνα με τα σχέδια των αρχιτεκτόνων Γ. Λεονάρδος και Λ. Καλαβύτης. Να ξηλωθούν όλες οι νέες επεμβάσεις των «βλαχοδημάρχων». Να απομακρυνθούν όλα τα τραπεζοκαθίσματα των επιχειρήσεων πάνω από την πλατεία. Κάθε επέμβαση στην πλατεία για χρηστικούς λόγους (πχ καθαριότητα λιμνών, νέα καθιστικά δημόσιας χρήσης, ελαφριά και ανακλώμενη στέγαση – σκίαση, θα πρέπει να γίνει με αρχιτεκτονικό διαγωνισμό με αυστηρές προδιαγραφές για την προστασία και ανάδειξη του έργου στην αρχική του μορφή. Τόσο απλά.

Τι πρέπει να γίνει στους πεζόδρομους

Στη φωτό φαίνεται η σημερινή τους κατάσταση.

Έχουμε 14,80μ πλάτος πεζόδρομων εκ των οποίων με κάποιες γρήγορες μετρήσεις, δίνονται 4,00μ μπροστά στα καταστήματα, 4,50μ είναι ο δρόμος τροφοδοσίας, 4,50μ ζαρντινιέρες καθιστικά, 1,80μ μέχρι το πεζοδρόμιο που υπάρχει και έχει κατασκευαστεί από το αρχικό σχέδιο της πλατείας.

Το πεζοδρόμιο της πλατείας είναι πλάτους 3,80μ και δεν τρέχει γύρω από όλη την πλατεία λόγο υψομετρικών διαφορών στα επίπεδα της πλατείας (πχ στο χώρο μπροστά στο παλούκι).

ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ από τα +-14,80μ πλάτος πεζόδρομου που υπάρχουν, να δοθούν 3,50μ στο δρόμο τροφοδοσίας όπως επίσης, σε πλάτος 4,50μ – 5,00μ μπορεί να κατασκευαστεί στους τρεις πεζόδρομους της πλατείας, μια ανοιχτή από όλες τις όψεις της πέργκολα-στοά, ένας στεγασμένος ανοιχτός χώρος που τόσο λείπει από τους πεζόδρομους. Σε αυτόν το στεγασμένο χώρο μπορεί να παραχωρηθεί η δυνατότητα να βάλουν τραπεζοκαθίσματα οι επιχειρήσεις, πάντα με μέτρο και όχι στο σύνολο του. Η χρήση των υπόλοιπων μέτρων των πεζόδρομων θα πρέπει να μοιραστούν ανάμεσα στα καταστήματα και σε χώρους κίνησης και πρασίνου.

Φυσικά άμα θέλουμε να μιλήσουμε συνολικά για ανάπλαση της πλατείας θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας πως αναπόσπαστο κομμάτι κάθε πλατείας είναι και τα κτίρια που την περιτριγυρίζουν και κυρίως οι όψεις τους. Η πλατεία μας περιστοιχίζεται από αδιάφορα θα λέγαμε αρχιτεκτονικά κτίρια. Πολυκατοικίες αντιπαροχής και διώροφα «ιστορικής» κυρίως σημασίας που μέσα από την ανθρώπινη κλίμακα τους, στέκονται φιλικά στο χώρο, επιτρέποντας στον ήλιο να περνάει μέσα στην πλατεία.

Και σε αυτήν την περίπτωση πρέπει να γίνει ανοιχτός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός για τη συνολική επανασχεδίαση και ανακατασκευή των πεζόδρομων.

Φυσικά ο χώρος που εκμεταλλεύονται οι επιχειρήσεις πάνω στην πλατεία περιορίζεται.

Ιδιοκτησία στο δημόσιο χώρο δεν μπορεί να υπάρχει γιατί απλά ο δημόσιος χώρος παύει να είναι δημόσιος.

Σύμφωνα με τα παραπάνω η πλατεία θα αποκτήσει ξανά το δημόσιο χαρακτήρα της, θα ελευθερωθεί από την εμπορευματική χρήση της που την καταστρέφει, θα αποδοθεί στους ανθρώπους της προσφέροντας τους το αιώνιο αγαθό του δημόσιου χώρου, του χώρου που κάθε επισκέπτης πρέπει να αναμετρηθεί με τις ανάγκες και τις επιθυμίες του συνάνθρωπου του, να γνωριστούν, να κάνουνε παρέες, να ερωτευθούν, να διασκεδάσουν, να διαδηλώσουν, να αποφασίσουν για το καλό τους και για το καλό όλων τους.