ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΗΣ για τις δυνάμεις της αγοράς –
(ι)ΚΤΗΝΟΣ για την εργαζόμενη κοινωνική πλειοψηφία
Το πρόγραμμα «Καλλικράτης» με το σχετικό νομοσχέδιο, που κατατέθηκε για τη διοικητική «μεταρρύθμιση» στη λειτουργία του κράτους, αποτελεί πλευρά του οδοστρωτήρα των αντιδραστικών αναδιαρθρώσεων, που προωθεί το πολιτικό σύστημα. Με πρόσχημα και αφορμή το ζήτημα της οικονομικής κρίσης, μαζί με την πρωτοφανή επίθεση στα εργατικά δικαιώματα, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με τη στήριξη του ΛΑΟΣ και της Ν.Δ., μέσω της συμφωνίας με Ε.Ε. και Δ.Ν.Τ., ανοίγει το σύνολο των μετώπων, επιχειρώντας μια συνολική μεταβολή στην κοινωνική κατάσταση προς όφελος του κεφαλαίου και σε βάρος των εργαζομένων. Πολυνομοσχέδιο για την παιδεία, αλλαγές στην υγεία, νέο Ρυθμιστικό Σχέδιο στην Αθήνα κ.α. συνδέονται στενά μεταξύ τους εξυπηρετώντας τους ίδιους σκοπούς. Ιδιαίτερη θέση σε αυτή την αντιλαϊκή βεντάλια έχει το σχέδιο Καλλικράτης για τη νέα διοικητική μεταρρύθμιση.
Με το πρόσχημα της «αποκέντρωσης» και της «αποτελεσματικότερης λειτουργίας» του κράτους επιχειρείται μια σαρωτική αναδιάρθρωση της διοικητικής δομής της χώρας σε όλα τα επίπεδα και σοβαρή μεταβολή προς το χειρότερο της ζωής των εργαζομένων και της νεολαίας. Οι αλλαγές είναι τέτοιες που αλλάζουν την όψη της «τοπικής αυτοδιοίκησης», διαμορφώνουν ένα τελείως διαφορετικό πλαίσιο για τις κοινωνικές υπηρεσίες που κανονικά θα έπρεπε να είναι δημόσιες και δωρεάν, δημιουργούν νέους μηχανισμούς φορολογικής αφαίμαξης των εργαζομένων σε τοπικό επίπεδο, σαρώνουν τις εργασιακές σχέσεις στο δημόσιο τομέα.
Από τις «αρμοδιότητες χωρίς πόρους», στις αρμοδιότητες για την «αποκόμιση πόρων»
Το μεγάλο ιδεολόγημα της κυβερνητικής προπαγάνδας είναι η «ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση» στην οποία εκχωρούνται αυξημένες αρμοδιότητες και η δυνατότητα να ρυθμίζει πολλαπλές πλευρές της καθημερινότητας των εργαζομένων. Στο νομοσχέδιο επιχειρείται μια μεγάλη διεύρυνση αρμοδιοτήτων των πρωτοβάθμιων ΟΤΑ σε παιδεία, εργασία, υγεία, κοινωνική πρόνοια, χωροταξία-περιβάλλον, ασφάλεια, δημόσιες συγκοινωνίες κ.α.. Η διεύρυνση αυτή γίνεται σε μια περίοδο μείωσης των δημόσιων δαπανών στο όνομα μείωσης του δημόσιου ελλείμματος, καθώς και της αντιμετώπισης του χρέους, όπως και στη βάση της εμπειρίας από το υφιστάμενο μοντέλο «τοπικής αυτοδιοίκησης», έτσι όπως έχει διαμορφωθεί με τις σημαντικές επεμβάσεις του Καποδίστρια και του κώδικά δήμων και κοινοτήτων του 2006.
Η εμπειρία αυτή αναδεικνύει την αδυναμία του να ανταποκριθεί στην παροχή σημαντικών κοινωνικών υπηρεσιών, όπως βασικές υπηρεσίες καθαριότητας και περιβάλλοντος, αλλά και κοινωνικές υπηρεσίες που συνδέονται με τη φροντίδα της οικογένειας, του παιδιού και των ηλικιωμένων, καθώς και ευπαθών κοινωνικών ομάδων. Η ικανοποίηση αυτών των κοινωνικών υπηρεσιών γινόταν ως τώρα με την αύξηση των ανταποδοτικών τελών, την ώθηση σε ακόμα παραπέρα τοπική φορομπηξία και την έμμεση ενίσχυση του ιδιωτικού τομέα. Τροφεία στους δημοτικούς βρεφονηπιακούς σταθμούς αλλά και περιορισμός των παιδιών που θα μπορούσαν να δεχτούν με την επιβολή εισοδηματικών κριτηρίων, ωθώντας μεγάλο τμήμα παιδιών σε ιδιωτικούς σταθμούς.
Με τον «Καλλικράτη» η κυβέρνηση κάνει ένα βήμα ακόμα πιο πέρα. Η «ισχυρή τοπική αυτοδιοίκηση» που επαγγέλλονται είναι αυτή που λειτουργεί με κριτήρια κερδοφορίας και αγοράς, μακριά από τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες των κατοίκων και εργαζομένων. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι δήμοι προβλέπεται να έχουν δημοτικές επιχειρήσεις (κάτι που είναι από μόνο του προβληματικό) κοινωφελούς χαρακτήρα μόνο αν είναι κερδοφόρες. Ενώ η χρηματοδότησή τους από το κράτος θα γίνεται μόνο αν ικανοποιούν συγκεκριμένα κριτήρια αξιολόγησης επιχειρηματικού χαρακτήρα. Είναι βέβαια σε όλους μας γνωστό ότι μια δημόσια κοινωφελής υπηρεσία δεν μπορεί να είναι αυτή καθαυτή κερδοφόρα, γι’ αυτό άλλωστε φορολογούμαστε και μάλιστα πολύ ως εργαζόμενοι, για να απολαμβάνουμε αυτές τις υπηρεσίες.
Με το νομοσχέδιο, όμως, δημιουργείται μια διαστροφική διελκυνστίδα που λέει ότι οι κοινωφελείς υπηρεσίες της «τοπικής αυτοδιοίκησης». πρέπει να είναι κερδοφόρες για να χρηματοδοτούνται με χρήματα που έχουμε προκαταβάλει ως εργαζόμενοι για αυτές. Πως όμως εξασφαλίζεται αυτή η κερδοφορία; Μήπως «πουλώντας» ακριβά στους εργαζομένους τις υπηρεσίες που θα παρέχουν; Ή, μήπως, ενισχύοντας την τοπική φορολογία για να καλύψουν τα ελλείμματα των υπηρεσιών αυτών; και φυσικά αν τίποτα από τα παραπάνω δεν είναι αρκετό. Υπάρχει και η πλευρά τις ιδιωτικοποίησης κάποιων από αυτές τις υπηρεσίες.
Εισβολή της αγοράς στο σύνολο της κοινωνικής ζωής
Στο νομοσχέδιο, άλλωστε, προβλέπεται μια αναβαθμισμένη σχέση με τις επιχειρήσεις και την αγορά που οδηγεί σε διαδικασίες ιδιωτικοποίησης υπηρεσιών και δημόσιας περιουσίας (στο γενικότερο πνεύμα της πολιτικής της κυβέρνησης). Δημόσιοι χώροι «φιλέτα» θα παραχωρηθούν σε ιδιώτες στο όνομα της άντλησης χρημάτων για την ικανοποίηση υπηρεσιών. Η αγορά διεισδύει σε όλα τα επίπεδα, έχοντας ήδη κάνει την αρχή με τις ιδιωτικές εταιρίες ανακύκλωσης και τις υπεργολαβίες στις υπηρεσίες καθαριότητας. Σειρά έχουν τα σχολεία, τα οποία περνούν στην αρμοδιότητα των δήμων, τα πρωτοβάθμια κέντρα υγείας και όλο το φάσμα των κοινωνικών υπηρεσιών.
Οι Συμπράξεις Δημόσιου Ιδιωτικού Τομέα και άλλες μορφές σύνδεσης με το κεφάλαιο θα περάσουν σε μια αναβαθμισμένη μορφή
Το επίπεδο της σχέσης επιχειρήσεων – «τοπικής αυτοδιοίκησης» δεν θα είναι ίδιο σε κάθε δήμο αλλά θα καθορίζεται από αυτά που μπορεί να «αποκομίσει» το κεφάλαιο. Διαμορφώνεται μια άλλου τύπου ανταποδοτικότητα τοπικού κράτους και επιχειρήσεων. Άλλες δυνατότητες θα έχουν οι δήμοι ή οι περιφέρειες που θα έχουν π.χ. δημόσιους χώρους ή φυσικές πηγές ενέργειας ελκυστικές για το κατασκευαστικό ή ενεργειακό κεφάλαιο. Για την Αττική, χαρακτηριστικά, άλλες δυνατότητες θα έχουν οι δήμοι του παραλιακού μετώπου και άλλες οι δήμοι των υποβαθμισμένων δυτικών περιοχών της Αθήνας.
Αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα την ενίσχυση της ταξικής διαφοροποίηση μεταξύ των δήμων και αντίστοιχα των κοινωνικών υπηρεσιών μεταξύ κατοίκων διαφορετικών δήμων, υπηρεσίες για τις οποίες θα έπρεπε να υπάρχει μια ισότητα ως προς την παροχή τους.
Η εμπλοκή της αγοράς θα αγγίζει ένα εύρος που μέχρι τώρα θα μας φαινόταν αδιανόητο, όπως το περιεχόμενο της εκπαίδευσης. Την ίδια ώρα που με τον Καλλικράτη αυξάνονται οι αρμοδιότητες της «τοπικής αυτοδιοίκησης» στην παιδεία η κυβέρνηση μέσω του νομοσχεδίου για την «αποκεντρωμένη εκπαίδευση» προωθεί ένα μοντέλο παιδείας με έναν περιεχόμενο εκπαίδευσης που θα είναι κοινό κατά ένα στοιχειώδες κορμό και θα ποικίλει με βάση τις τοπικές αναπτυξιακές ανάγκες. Πόσο μακριά φαντάζει το εφιαλτικό τοπίο που οι επιχειρήσεις μέσω της χρηματοδότησής της εκπαίδευσης σε επίπεδο δήμου ή περιφέρειας θα καθορίζουν αυτό που θα μαθαίνουν τα παιδιά μας;
Πλήρης υποταγή στις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Με το νομοσχέδιο επιχειρείται η πλήρης προσαρμογή με το θεσμικό πλαίσιο της Ε.Ε. και η υποταγή των υποδομών στην πόλη – περιβάλλον και των υπηρεσιών της τοπικής αυτοδιοίκησης, στις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δημιουργία των αιρετών περιφερειών για τις οποίες προβλέπεται αναβαθμισμένος ρόλος την αναπτυξιακή πολιτική, εκτός των άλλων ήταν αναγκαία για τη συμμετοχή στην Επιτροπή των Περιφερειών της Ε.Ε. και την εναρμόνιση των αναπτυξιακών προγραμμάτων με τα Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα του ΕΣΠΑ. Η αναβαθμισμένη σχέση πρόσβασης στους κοινοτικούς πόρους συνδυάζεται με την αυστηρή συμμόρφωση με τις προδιαγραφές και κατευθύνσεις που θέτει η Ε.Ε. σε όλα τα επίπεδα.
Από τα ήδη υψηλά δημοτικά τέλη, σε μια ακόμα πιο επιθετική, τοπική φορολογία
Το φάσμα των αρμοδιοτήτων που παραχωρείται στους νέους ΟΤΑ ανοίγει το πεδίο για την αναβάθμιση του ρόλου και της σημασίας της τοπικής φορολογίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εξάλλου δεν ξεχνά να μας υπενθυμίζει ότι «η ελληνική τοπική αυτοδιοίκηση έχει τα χαμηλότερα ίδια έσοδα σε ολόκληρη την Ευρώπη». Η τοπική αυτοδιοίκηση αναβαθμίζεται σε έναν ελεγκτικό – φορολογικό και φοροεισπρακτικό μηχανισμό στα πλαίσια και της λεγόμενης «δημοσιονομικής αποκέντρωσης». Οι δήμοι θα εισπράττουν τις αυξήσεις του ΦΠΑ (που είναι έμμεσος φόρος και τον πληρώνουν οι καταναλωτές, δηλαδή εμείς οι εργαζόμενοι), θα εισπράττουν έσοδα, επίσης, μέσω του ΦΑΠ (Φόρος Ακίνητης Περιουσίας) ενώ, ταυτόχρονα, συμμετέχουν στον καθορισμό των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων οι οποίες φυσικά επηρεάζουν το ΦΑΠ. Ταυτόχρονα τους εκχωρούνται αυξημένες δυνατότητες στον καθορισμό των τελών και των δημοτικών φόρων.
Από τους εργαζόμενους πολλών ταχυτήτων, σε μαζικές απολύσεις και ανεργία
Αποτελεί κοινό μυστικό το γεγονός ότι η τοπική αυτοδιοίκηση όλα τα τελευταία χρόνια αποτέλεσε τον Δούρειο Ίππο για την αλλαγή των εργασιακών σχέσεων στο δημόσιο τομέα. Πολλαπλές συμβάσεις ορισμένου έργου και χρόνου, εργαζόμενοι με stage, εποχιακοί κ.α., παράλληλα με το μόνιμο προσωπικό συνέθεταν την κατακερματισμένη εικόνα των εργαζόμενων στην τοπική αυτοδιοίκηση. Σε ένα πλαίσιο, μάλιστα, ακόμα πιο κατακερματισμένο, με μια τεράστια γκάμα κάθε λογής νομικών προσώπων και δημοτικών επιχειρήσεων. Ένας τεράστιος μηχανισμός πελατειακών συμφερόντων που τόσα χρόνια είχε στηθεί για την αναπαραγωγή των τοπικών πολιτικών και οικονομικών συμφερόντων. Ο «Καλλικράτης» όχι απλά δεν αλλάζει το υφιστάμενο πελατειακό πλαίσιο αλλά το αναβαθμίζει, αφήνοντας παράλληλα στον αέρα χιλιάδες εργαζόμενους που βρέθηκαν στη δίνη της τωρινής κρίσης του συστήματος. Οι μηχανισμοί και οι εξουσίες τους γιγαντώνουν, ενώ το «λιγότερο κράτος» φαίνεται να σημαίνει μόνο λιγότερους εργαζόμενους, λιγότερες δωρεάν παρεχόμενες υπηρεσίες, περισσότερη αγορά και ανταποδοτικότητα. Ο «Καλλικράτης» θα αποτελέσει εκείνη την θεσμική απόδειξη συμμόρφωσης με τις επιταγές του μηχανισμού «στήριξης» Ε.Ε. – Δ.Ν.Τ. για μαζικές απολύσεις στο δημόσιο τομέα. Η κυβέρνηση, εξάλλου, δεν ξεχνά να μας υπενθυμίζει ότι δεν χρειάζεται να καταργήσει τη μονιμότητα για το δημόσιο προκειμένου να προβεί σε απολύσεις, αρκεί να καταργήσει κάποιες υπηρεσίες.
Το «λιγότερο κράτος» της κυβέρνησης, μετατρέπεται σε περισσότερο «τοπικό κράτος»
Βασικό στοιχείο της κυβερνητικής επιχειρηματολογίας για τον «Καλλικράτη», αποτελεί η προσπάθεια για ένα «ευέλικτο και αποτελεσματικό» κράτος, περισσότερο «κοντά στον πολίτη» και τις «ανάγκες» του. Στην πραγματικότητα το πολιτικό σύστημα που δημιουργεί ο «Καλλικράτης» στο τοπικό επίπεδο, είναι μια μεταφορά των κριτηρίων λειτουργίας του κεντρικού πολιτικού συστήματος, ενισχύοντας από τη μια μεριά το συγκεντρωτισμό και από την άλλη θωρακίζοντάς το από το μαζικό κίνημα. Η διεύρυνση των ορίων των δήμων, κυρίως στην επαρχία δυσκολεύουν τη δυνατότητα λαϊκής κινηματικής παρέμβασης, τα δημοτικά συμβούλια υποβαθμίζονται και νέα πολύ ισχυρά όργανα κάνουν την εμφάνισή τους στους πρωτοβάθμιους ΟΤΑ (π.χ. η Εκτελεστική Επιτροπή) με λειτουργία που θυμίζει… υπουργικό συμβούλιο. Το εκλογικό σύστημα θωρακίζει από ενοχλητικές φωνές τα αιρετά όργανα. Η απόλυτη πλειοψηφία των 3/5 του πρώτου συνδυασμού, δεν θα μεταφράζεται μόνο στο Δημοτικό Συμβούλιο αλλά και στην απόλυτα ελεγχόμενη από την πλειοψηφία Εκτελεστική Επιτροπή η οποία συγκεντρώνει το σύνολο των νευραλγικών αρμοδιοτήτων και αποφάσεων σε έναν ΟΤΑ .
Οι γεωγραφικές και πολιτικές ενότητες που δημιουργούνται με τον «Καλλικράτη» είναι πλέον τέτοιες που ουσιαστικά εξυπηρετούν τις επιδιώξεις και τα οργανωτικά σχήματα των δυνάμεων του δικομματισμού. Αναδιάταξη των τοπικών πελατειακών δικτύων σε μεγαλύτερες χωρικές ενότητες, συνδιαλλαγή με όρους κεντρικού πολιτικού συστήματος. Το «σώμα των αιρετών» δεν θα υπερβαίνει πλέον τους 350 δημάρχους (κάτι παραπάνω από τον σημερινό αριθμό των βουλευτών), γεγονός ιδιαίτερα βολικό αν αναλογιστεί κανείς και τις προτάσεις για μείωση των βουλευτών σε 200. Η τοπική εξουσία θωρακίζεται. Γίνεται λιγότερο προσβάσιμη στους κατοίκους μιας γειτονιάς, στους εργαζόμενους μιας περιοχής. Οι διοικητικές δομές στο τοπικό επίπεδο αναδιατάσσονται με τρόπο που θυμίζουν τοπικές κυβερνήσεις.
Οι δομές και τα συμβούλια «διαβούλευσης», που θεσμοθετεί ο «Καλλικράτης», δεν είναι παρά στάχτη στα μάτια γι αυτή την μεγάλη αντιδραστική αναδιάταξη του τοπικού πολιτικού συστήματος και μηχανισμοί ενσωμάτωσης των λαϊκών αντιστάσεων και των κινημάτων πόλης, που σε μια σειρά ζητήματα όπως η μάχη για τους ελεύθερους χώρους, για την ανακύκλωση ή τις δημόσιες δωρεάν υπηρεσίες, πρωτοστατούν για την βελτίωση της ποιότητας ζωής και της υλικής θέσης των εργαζομένων.
Καθολική άρνηση στον Καλλικράτη από τη σκοπιά των αναγκαίων λαϊκών κοινωνικών μορφών οργάνωσης
Η εφαρμογή του Καλλικράτη θα σημαίνει:
• Μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση για τους εργαζόμενους μέσω της ανταποδοτικότητας, της ενίσχυσης της φορομπηξίας των δήμων, της περαιτέρω μείωσης των κοινωνικών δαπανών. Όξυνση των ταξικών ανισοτήτων.
• Περαιτέρω συρρίκνωση του δημόσιου τομέα σε κρίσιμους κοινωνικούς τομείς (παιδεία, υγεία, πρόνοια κ.α.), και περαιτέρω μετάλλαξη του χαρακτήρα τους με την διαμόρφωση των αναγκαίων όρων σύνδεσής τους με τις επιχειρήσεις και την προσαρμογή τους στις απαιτήσεις του κεφαλαίου.
• Πλήρη εναρμόνιση και υποταγή των υποδομών στην πόλη – περιβάλλον και των υπηρεσιών της τοπικής αυτοδιοίκησης, στις κατευθύνσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του κεφαλαίου και όχι στις ανάγκες κατοίκων και εργαζομένων, και ταυτόχρονα μεγαλύτερη εκμετάλλευση της φύσης και του περιβάλλοντος από το κεφάλαιο.
• Δυσκολότερη παρέμβαση κινημάτων, ενίσχυση της συγκέντρωσης εξουσιών, προσπάθεια χειραγώγησης και ελέγχου των όποιων διαμαρτυριών.
Από την πλευρά μας, ως αριστερές κινήσεις πόλης, η παρέμβαση και καθολική μας άρνηση στον «Καλλικράτη» δεν σημαίνει υπεράσπιση της σημερινής κατάστασης, στην τοπική αυτοδιοίκηση. Σημαίνει την καθολική μας άρνηση στην εντεινόμενη εμπορευματοποίηση κάθε πτυχής της καθημερινότητάς μας, στην ιδιωτικοποίηση και υποβάθμιση μιας σειράς κοινωνικών υπηρεσιών, παροχών και έργων. Γι’ αυτό, ως κινήσεις θα συμβάλλουμε στην αναζήτηση μιας συνολικής πολιτικής απάντησης, ενός άλλου τρόπου ζωής, στη δημιουργία μορφών λαϊκής συσπείρωσης και δράσης, ανταγωνιστικών στους αστικούς θεσμούς και τις πολιτικές τους, από τη σκοπιά των σύγχρονων κοινωνικών αναγκών και δικαιωμάτων των εργαζομένων και της νεολαίας.
Αγωνιστική Κίνηση Αντί-ΘΕΣΕΙΣ Αγία Βαρβάρα
Αριστερή Κίνηση Περιστερίου
Αριστερή Παρέμβαση Πολιτών Βύρωνα
Εκτός Σχεδίου- Αριστερή Ριζοσπαστική Κίνηση στη Νέα Ιωνία
Μια Πόλη Ανάποδα – Αριστερή Παρέμβαση στους Δρόμους της Νέας Σμύρνης
μια πόλη ανάποδα 